بررسی دیدگاه روشن فکران دینی در باب شبهه عدم جامعیت قرآن با تأکید بر اندیشه های مهندس بازرگان

نوروزی, حسنعلی; مقدس, حسین

doi:20.1001.1.27173879.1400.3.2.5.6

بررسی دیدگاه روشن فکران دینی در باب شبهه عدم جامعیت قرآن با تأکید بر اندیشه های مهندس بازرگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن، دانشگاه علوم ومعارف قرآن کریم،ملایر؛ ایران (نویسنده مسئول)

² استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن، دانشگاه علوم ومعارف قرآن کریم،ملایر؛ ایران

20.1001.1.27173879.1400.3.2.5.6

چکیده

مسئله جامعیت قرآن یکی از مباحث مهم در باب شناخت قرآن محسوب می شود. اصل این مسئله از صدر اسلام مورد توجه دانشمندان بوده است و هریک از دانشمندان با نگاهی خاص، پاسخ‏هایی به این مسأله داده اند. برخی با نگاه جامعیت در همه زمینه ها و برخی با نگاه حداقلی به آن پرداختند. به طور کلی دیدگاه‌ها در باب قلمرو دین و جامعیت قرآن را می‏توان به سه دیدگاه عمده تقسیم کرد؛ دیدگاه ‏حدّاقلی؛ دیدگاه اعتدالی و دیدگاه حدّاکثری. برخی از روشن فکران دینی با طرح شبهه پیرامون عدم جامعیت قرآن،قائل به دیدگاه حداقلی می باشند که براساس آن، قلمرو دین و قران درامور اخروى(خدا و معاد) محدود شده و انجام کارهاى اصلاحى دنیایی مردم، دور از شأن خداوند و نوعى تنزّل دادن مقام پیامبران به نخبگان سیاسی و اجتماعی است. ادّعاها و دلایل روشنفکران دینی با آنچه که در قرآن و متون دینی درمسائل مختلف زندگی بشر اعم از سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، حقوقی و غیره وجود دارد همخوانی ندارد و دلایل عقلی نیز برخلاف ایده آنها است. این مقاله با روش کتابخانه ای و رویکرد توصیفی تحلیلی با هدف بررسی دیدگاه برخی روشن فکران دینی با تأکید براندیشه های مهندس بازرگان درباب جامعیت قرآن، با دلایل روشن در راستای رد شبهه مذکور، از همگرایی و همسویی و حضور آشکار قرآن با زندگی بشری در این دنیا سخن گفته و از دخالت قرآن و دین در امور هدایتی مردم و رویکرد اعتدالی دفاع کرده است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.27173879.1400.3.2.5.6

مراجع

قرآن کریم.
ابوزید، نصرحامد،(1380ش) معنای متن، ترجمه مرتضی کریمی نیا. چاپ اول. تهران: نشرطرح نو.
آشوری، داریوش. (1378ش). دانشنامه سیاسی (فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی). چاپ پنجم. تهران: انتشارات مروارید.
آمدی التمیمی، عبدالواحد. (1407ق). غررالحکم و دررالکلم. بیروت: مؤسسه الاعلمی.
ایازی، سید محمد علی. (ش1380ش). جامعیت قرآن. چاپ سوم. رشت: انتشارات کتاب مبین.
اسعدی، محمد. (ش1392ش). ولایت و امامت: پژوهشیاز منظر قرآن. چاپ اول. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بازرگان، مهدی. (1377ش). آخرت و خدا هدف بعثت انبیا. چاپ اول. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رساء.
----------. (1388ش). مجموعه آثار بعثت (2). چاپ اول. تهران: ناشر شرکت سهامی انتشار. چاپخانه حیدری.
----------.(1341ش). مرز میان دین و امور اجتماعی. چاپ اول، تهران: نشر شرکت سهامی انتشار. متن سخنرانی تاریخ 21/6/1341.
----------. (1343ش). مذهب در اروپا. تبریز: انتشارات سروش.
----------. (1389ش). بحثی درباره مرجعیت و روحانیت (مجموعه مقالات). بی‌جا: نشر شرکت انتشار.
پیروزمند، علیرضا. (1389ش) . قلمرو دین. چاپ اول. تهران: نشر عابد.
حامدنیا، رسول. (1384ش). دولت یار: نقد و بررسی کتاب آخرت و خدا هدف بعثت انبیاء. چاپ اول. تهران: چاخانه صدف. دفتر نشر معارف.
جوادی آملی، عبدالله. (1378ش) .دین شناسی. تحقیق و تنظیم: محمدرضا مصطفی پور. چاپ پنجم. قم: مرکز نشراسراء.
-------------. (1387ش). نسبت دین و دنیا. تحقیق و تنظیم: علیرضا روغنی موفق. چاپ پنجم. قم: مرکز نشر اسراء.
حسن زاده آملی، حسن. (1383ش). انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه. بی جا: چاپ الف لام میم.
حر عاملی، محمد بن حسن.(1416ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. چاپ سوم. قم: تحقیق و نشر مؤسسه آل البیت (ع).
دهخدا، علی اکبر.(بی‌تا). لغتنامه دهخدا. تهران: مؤسسه لغتنامه دهخدا.
دهخدا. (1346ش). لغتنامه دهخدا. زیر نظر دکتر محمد معین. جلد26. تهران: دانشکده ادبیات دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسن بن محمد. (1390ش).المفردات فی غریب القرآن، ترجمه حسین خداپرست. چاپ چهارم. قم: انتشارات نوید اسلام.
ربانی گلپایگانی، علی. (1377ش). دین و دولت. چاپ اول. قم: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
--------------.(1394ش). چیستی و چرایی ختم نبوت، چاپ دوم. قم: نشر آوای منجی، تهیه و تدوین دفتر تبلیغات حوزه علمیه.
کریمی، مصطفی.(1385). قرآن و قلمرو شناسی دین. چاپ دوم. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب. (1365ش). اصول کافی. تحقیق: علی اکبر غفاری. چاپ چهارم. بی‌جا: دار الکتب الاسلامیة.
سید رضی. (1392ش). نهج البلاغه. ترجمه علی شیروانی. چاپ سوم. قم: دفتر نشر معارف.
سیوطی، جلال الدین.(بی تا). الاتقان فی علوم القرآن. بیروت: دارالمعرفه.
شیروانی، علی و همکاران. (1395ش). مباحثی در کلام جدید. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ سبحان.
طباطبایی، محمد حسین. (1393ش). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم. قم: مؤسسة اسماعلیان.
طبری، محمدجریر. (1420ق). جامع البیان عن تأویل آی القرآن. بیروت: دار ابن کثیر.
طوسی، محمد بن حسن. (1365ش). تهذیب الاحکام. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
فیومی، احمد بن محمد. (1425ش). المصباح المنیر. چاپ سوم. ایران: نشرمؤسسه دارالهجره.
مجتهد شبستری، محمد. (1379ش). نقدی بر قرائت رسمی از دین. چاپ اول. تهران: نشرطرح نو.
.--------------.(1376ش)، ایمان و آزادی. چاپ اول. تهران: چاپخانه قیام.
مجلسی، محمد باقر. (1403ق). بحار الانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مجلسی، محمد باقر. (1412ق). بحار الانوار الجامعة الدرر الاخبار الائمة الاطهار. بیروت: دار الوفاء.
محمدی ری شهری، محمد. (1416ق). میزان الحکمه. چاپ اول. قم: دارالحدیث.
معین، محمد. (1375ش). فرهنگ فارسی. چاپ دهم. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1377ش). آموزش عقاید. چاپ هفدهم. تهران: شرکت چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان. (1413ق). اوائل المقالات. چاپ اول.قم: المؤتمر العالمی لالفیةالشیخ المفید.
نعمانی، ابی زینب، محمد بن ابراهیم بن جعفر. (1376ش).غیبت نعمانی، ترجمه محمد جواد غفاری. تهران: نشر صدوق چاپ نوبهار.