نقد شبهات دائره المعارف قرآن لیدن درباره شهادت زنان با استناد به آیه 282بقره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری تفسیر و علوم قرآنی، مدرس حوزه و دانشگاه؛ قم ؛ ایران

2 طلبۀ سطح 4 تفسیر تطبیقی، قم؛ ایران؛ (نویسندۀ مسئول)

چکیده

مسئله شهادت زنان از جمله مسائل مهم در حوزه مطالعات زنان است که بررسی دقیق آن گام مهمی در جهت اعتلای مفاهیم متعالی اسلام، کرامت بخشی به زنان و زدودن شبهه نابرابری حقوق زنان و مردان است. به جهت اهمیت موضوع، این مسئله از دیرباز مورد توجه پژوهشگران مسلمان و غیرمسلمان قرارگرفته است. از جمله برخی از مؤلفان دائره المعارف قرآن لیدن با استناد به آیه 282 بقره شبهاتی به مسئله شهادت زنان وارد نموده و عدم تساوی عدد زنان با مردان در شهادت دادن را یک تبعیض حقوقی و نقصان درحافظه زنان شمرده‌اند و احکام فقهی اسلام را با تلمود مقایسه کرده‌اند. این نوشتار با روش توصیفی– تحلیلی با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای در صدد پاسخگویی به این شبهات برآمده و به این نتایج دست یافته که در اسلام، زن و مرد دارای تکالیف و حقوقی هستند که مدقانه، حکیمانه و به صورت تساوی و براساس مصالح جعل شده و مسئله شهادت زنان، از جمله تکالیف موضوعه ایشان و کاملاً اختیاری است که اختلاف در عدد با مردان، سبب نقصان حافظه زنان و تبعیض و نابرابری حقوق نیست کما اینکه در مواردی نیز فقط زنان از حق ادای شهادت برخوردارند. یک‌سونگری در استفاده از منابع، تکیه نمودن بر منابع اهل سنت، ارائه تحلیل سطحی و حدسی، قیاس نادرست قرآن و تلمود و خلط در مسائل حقوقی از سوی مستشرقان، منجر به دیدگاه ناصواب ایشان در شهادت زنان شده است

کلیدواژه‌ها


  • قرآن کریم.
  • نهج‌البلاغه. (1379). ترجمۀ محمّد دشتی. قم: مشهور.
  • ابن‌عاشور، محمّد بن طاهر. (بی‌تا). التحریر و التنویر. جلد 2. بی‌جا: بی‌نا.
  • ابن‌عربی، محیی الدین. (بی‌تا). الـفتوحات المکیه. جلد 3. مصر: مؤسسه اهل البیت لإحیاء التراث.
  • ابن‌فارس، احمد بن زکریا. (1404 ق). معجم مقاییس اللغه. جلد 3. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  • ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم. (بی‌تا). غریب القرآن. جلد 1. بی‌جا: بی‌نا.
  • ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر. (1419 ق). تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • ابن‌منظور، محمّد. (1414 ق). لسان العرب. جلد 3. بیروت: دار صادر.
  • آلوسی، سید محمود. (1415 ق). روح المعانی. جلد 2. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • امامی، حسن. (1340). حقوق مدنی. جلد 6. تهران: اسلامیه.
  • امیری، سهراب و همکاران. (1396). «آثار ارزیابی شناختی و سرکوبگری هیجانی بر واکنش‌های عصبی خودکار بر اساس حساسیت پردازش حسی». مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران. دورۀ 23. شمارۀ 2. صص: 163 ـ 148.
  • بایرناس، جان. (1393). تاریخ جامع ادیان. ترجمۀ علی‌اصغر حکمت. تهران: علمی و فرهنگی.
  • سلیمانی، حسین. (1378). «ادله اثبات دعوای کیفری در آیین یهود». هفت آسمان. شمارۀ 1. ص: 3. صص 88 ـ 65.
  • شهید ثانى، زین­الدین بن على العاملی. (1413 ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. جلد 14. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
  • طباطبایی، سیدمحمّد حسین. (1417). المیزان. جلد 2. قم: جامعۀ مدرسین.
  • طریحی، فخرالدین. (1375). مجمع البحرین. جلد 5 و 6. تهران: مرتضوی.
  • عسگری، حسن بن عبدالله. (1400 ق). فروق اللغویه. بیروت: دار الافاق الجدیده.
  • غزالی، محمّد. (بی‌تا). احیاء العلوم. جلد 5. بی‌جا: دارالکتاب العربی.
  • فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمّد بن عمر. (1420 ق). مفاتیح الغیب. جلد 7. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • فراهیدی، خلیل. (1409 ق). العین. جلد 3. قم: هجرت.
  • فضل‌الله، سید محمّدحسین. (1419 ق). من وحی القرآن. جلد 5. بیروت: دارالملاک للطباعه و النشر.
  • فیومی، احمد بن محمّد. (1414 ق). مصباح المنیر. جلد 2. قم: مؤسسه دارالهجره.
  • قرطبی، محمّد بن احمد. (1364). الجامع لاحکام القرآن. جلد 3. تهران: ناصرخسرو.
  • کاتوزیان‌، ناصر. (1370). مقدمۀ‌ علم‌ حقوق. تهران: بهنشر.
  • کتاب مقدس. (2002 م). انگلستان: ایلام.
  • کی‌نیا، مهدی. (1374). التأویلات (روان­شناسی‌ قضایی). جلد‌ 1. تهران: مجد.
  • محقق‌حلی، محمّدبن‌حسن. (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. جلد 3. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  • مصطفوی، حسن. (1368). التحقیق. جلد 6. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‏.
  • مصطفی، ابراهیم و دیگران. (بی‌تا). المعجم‌ الوسیط. جلد ۲-۱. قاهره: دارالدعوه.
  • مطهری، مرتضی. (1371). زن و گواهی. پیام زن. شمارۀ 7، نمایه سایت پایگاه شهید مطهری.
  • معلوف، موریس. (1362). المنجد. جلد 1. تهران: اسماعیلیان.
  • مک اولیف، جین دمن. (1393). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. ریچارد کیمبر، «حدودالهی»، جلد 2، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1394). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. اندرو ریپین، «شهادت»، ج 3، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1394). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. ماتیاس رادشیت، «شاهد بودن و شهادت دادن»، ج 3، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1394). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. روت رادد، «قرآن و زنان» ج 3، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1396). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. وائل حلّاق، «فقه و قرآن»، ج 4، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1396). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. وائل حلّاق، «عقد و پیمان»، ج 4، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1394). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. ویم ریون، «شهید»، دایرةالمعارف قرآن لیدن، ج 3، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1394). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. ویم ریون، «سیره و قرآن»، ج 3، تهران: حکمت.
  • مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1374). تفسیر نمونه. جلد 2. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • مهریزی، مهدی. (1382). شخصیّت و حقوق زن در اسلام. بی‌جا: علمی و فرهنگی.
  • نجفی جواهری، محمّدحسن. (1404 ق). جواهر الکلام. جلد 40 و 41. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • نیشابوری، مسلم بن حجاج. (1329 ق). صحیح. جلد 1. استانبول: دارالطباعه العامره.
  • بیگدلو، محمّد حسین. (بی‌تا). «شهادات». مجلۀ پژوهه پژوهشکدۀ باقرالعلوم. ص: 1. نمایه سایت پژوهه.
  • جرجانی، شریف علی بن محمّد. (1306). التعریفات. مصر: جمالیه.
  • جمعی از مؤلفان. (1388). درسنامۀ فلسفه حقوق. قم: مؤسسه آموزشى پژوهشى امام خمینى.
  • جوهری، ابونصر اسماعیل بن حماد. (1407 ق). الصحاح. جلد 6. بیروت: دارالعلم للملائیین.
  • حقی بروسوی، اسماعیل. (بی‌تا). تفسیر روح البیان. جلد 1. بیروت: دارالفکر.
  • داوودی، سعید. (1383). زنان و سه پرسش اساسی. بی‌جا: مدرسه علی بن ابیطالب.
  • راغب اصفهانی، محمّدحسین. (1412 ق). مفردات. بیروت: دارالقلم- الدار الشامیه.
  • راوندی، قطب‌الدین. (1405 ق). فقه القرآن. جلد 1. قم: کتابخانه مرعشی.
  • رضایی اصفهانی و همکاران. (1392). پرسش‌ها و پاسخ‌های قرآنی جوانان. جلد 12. قم: پژوهش های قرآنی المهدی.
  • زبیدی، محمّدمرتضی. (1414 ق). تاج العروس. جلد 5. بیروت: دار الفکر.
  • زمخشری، جارالله أبوالقاسم محمود بن عمرو. (1979 م). اساس البلاغه. بیروت: دارصادر.
  • ــــــــــــــــــــــ. (1407 ق). الکشاف عن حقایق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، جلد 1. بیروت: دارالکتاب العربی.
  • سلیمانی، حسین. (1378). «ادله اثبات دعوای کیفری در آیین یهود». هفت آسمان. شمارۀ 1. ص: 3. صص 88 ـ 65.
  • شهید ثانى، زین­الدین بن على العاملی. (1413 ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. جلد 14. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
  • طباطبایی، سیدمحمّد حسین. (1417). المیزان. جلد 2. قم: جامعۀ مدرسین.
  • طریحی، فخرالدین. (1375). مجمع البحرین. جلد 5 و 6. تهران: مرتضوی.
  • عسگری، حسن بن عبدالله. (1400 ق). فروق اللغویه. بیروت: دار الافاق الجدیده.
  • غزالی، محمّد. (بی‌تا). احیاء العلوم. جلد 5. بی‌جا: دارالکتاب العربی.
  • فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمّد بن عمر. (1420 ق). مفاتیح الغیب. جلد 7. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • فراهیدی، خلیل. (1409 ق). العین. جلد 3. قم: هجرت.
  • فضل‌الله، سید محمّدحسین. (1419 ق). من وحی القرآن. جلد 5. بیروت: دارالملاک للطباعه و النشر.
  • فیومی، احمد بن محمّد. (1414 ق). مصباح المنیر. جلد 2. قم: مؤسسه دارالهجره.
  • قرطبی، محمّد بن احمد. (1364). الجامع لاحکام القرآن. جلد 3. تهران: ناصرخسرو.
  • کاتوزیان‌، ناصر. (1370). مقدمۀ‌ علم‌ حقوق. تهران: بهنشر.
  • کتاب مقدس. (2002 م). انگلستان: ایلام.
  • کی‌نیا، مهدی. (1374). التأویلات (روان­شناسی‌ قضایی). جلد‌ 1. تهران: مجد.
  • محقق‌حلی، محمّدبن‌حسن. (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. جلد 3. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  • مصطفوی، حسن. (1368). التحقیق. جلد 6. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‏.
  • مصطفی، ابراهیم و دیگران. (بی‌تا). المعجم‌ الوسیط. جلد ۲-۱. قاهره: دارالدعوه.
  • مطهری، مرتضی. (1371). زن و گواهی. پیام زن. شمارۀ 7، نمایه سایت پایگاه شهید مطهری.
  • معلوف، موریس. (1362). المنجد. جلد 1. تهران: اسماعیلیان.
  • مک اولیف، جین دمن. (1393). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. ریچارد کیمبر، «حدودالهی»، جلد 2، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1394). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. اندرو ریپین، «شهادت»، ج 3، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1394). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. ماتیاس رادشیت، «شاهد بودن و شهادت دادن»، ج 3، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1394). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. روت رادد، «قرآن و زنان» ج 3، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1396). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. وائل حلّاق، «فقه و قرآن»، ج 4، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1396). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. وائل حلّاق، «عقد و پیمان»، ج 4، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1394). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. ویم ریون، «شهید»، دایرةالمعارف قرآن لیدن، ج 3، تهران: حکمت.
  • مک اولیف، جین دمن. (1394). دایرةالمعارف قرآن. ترجمۀ حسین خندق‌آبادی و دیگران. ویم ریون، «سیره و قرآن»، ج 3، تهران: حکمت.
  • مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1374). تفسیر نمونه. جلد 2. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • مهریزی، مهدی. (1382). شخصیّت و حقوق زن در اسلام. بی‌جا: علمی و فرهنگی.
  • نجفی جواهری، محمّدحسن. (1404 ق). جواهر الکلام. جلد 40 و 41. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • نیشابوری، مسلم بن حجاج. (1329 ق). صحیح. جلد 1. استانبول: دارالطباعه العامره.
  • Afzalur Rahman, (1984),Encyclopedia of Seerqh, Digital,v:3.
  • ,Jane Dammen McAuliffe, (2004)Encyclopedia of the Quran EQ,v: 1,3,5, Brill, Leiden – Boston,.
  • Jane Dammen McAuliffe, (2004)Encyclopedia of the Quran EQ, Witnessing and Testifying: Matthias Radscheit, v:5, Brill, Leiden – Boston.
  • Jane Dammen McAuliffe, (2004)Encyclopedia of the Quran EQ,Women and the Quran, Roded, Ruth, v:5, Brill, Leiden – Boston
  • Jane Dammen McAuliffe, (2004)Encyclopedia of the Quran EQ, Law and the Qur'an: Wael B. Hallaq,v:3, Brill, Leiden – Boston.
  • Jane Dammen McAuliffe, (2004)Encyclopedia of the Quran EQ,co n t r a c t s And a l l i a n c e s: Wael B. Hallaq, v:1, Brill, Leiden – Boston.
  • Jane Dammen McAuliffe, (2004)Encyclopedia of the Quran EQ, Boundaries and Precepts (hudūd Allāh): Richard Kimber, v:1, Brill, Leiden – Boston.
  • Jane Dammen McAuliffe, (2004)Encyclopedia of the Quran EQ, witnesstofaith: Andrew Rippin, v:5, Brill, Leiden – Boston,.
  • Jane Dammen McAuliffe, (2004)Encyclopedia of the Quran EQ, martyr, Wim Raven, v:3, Brill, Leiden – Boston.
  • Jane Dammen McAuliffe, (2004)Encyclopedia of the Quran EQ, Sīra and the Qurān, Wim Raven, v: 5,, Brill, Leiden – Boston.
  • Swidler, Leonard, (1976)Women in Judaism, Scarecrow Press, England,.

منابع اینترنتی

  • برداشتى تازه از فقه حقوقی زن، سایت بینات.
  • هازلتون، لسلی. «زنان اسرائیلی، حقیقت در پشت پندار». به نقل از سایت تبیان.