نقد استناد یوسف درّه حداد به آیه 31 سوره فاطر در مورد مصدریت قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران؛ بابلسر؛ ایران. (نویسنده مسئول)

2 دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران الهیات علوم قرآن و حدیث

چکیده

قرآن کلام الهی از ابتدای نزول تا کنون مورد هجمه‌ی منکران و یا پیروان ادیان دیگر قرار گرفته است. برخی شبهات پیرامون قرآن، مغرضانه بوده و ناشی از حقارت و کینه‌ی‌ دیرینه‌ی صاحبان آن است. عموم مستشرقان قرآن را وحی الهی نمی‌دانند. یوسف حداد با استفاده از آیات قرآن سعی نموده تا نظریه‌ی اقتباس قرآن از تورات را اثبات کند. وی به آیاتی از جمله آیه‌ی: «وَالَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ هُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقًا لِمَا بَیْنَ یَدَیْهِ: و آنچه از کتاب (آسمانی قرآن) بر تو وحی فرستادیم آن حق است که کتب آسمانی (تورات و انجیل) را که پیش از اوست تصدیق می‌کند.»(فاطر/ 31) استناد جسته و معتقد است هر کجا در قرآن واژه‌ی «الکتاب» آمده مراد تورات است و در آیه‌ی فوق کلمه‌ی «من» درعبارت «من الکتاب» بعضیه بوده یعنی قرآن بخشی از تورات است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی ضمن بیان نظر مفسران پیرامون آیه با استناد به قواعد ادبیات عرب و آیات دیگری که مورد غفلت یوسف حداد قرار گرفته، به شبهه‌ی مورد نظر وی پاسخ گفته است. نتایج حاکی از آن است که برخلاف نظر بسیاری از مفسران مسلمان، «من» در آیه‌ی 31 سوره‌ی فاطر، «بعضیه» است که آیه به ابتدای وحی الهی اشاره دارد یعنی قرآن که بخشی از لوح محفوظ است در زمان نزول سوره‌ی فاطر که مکی است بطور کامل نازل نشده و نزول آن ادامه خواهد داشت. آیات دیگری چون: (عنکبوت/ 45؛ رعد/43؛ مائده/ 48؛ نساء/ 51؛ بقره/ 174) نظر یوسف حداد را بطور صریح رد می‌کند.

کلیدواژه‌ها


  • قرآن کریم، مترجم: مهدی الهی قمشه‌ای (1380 ش)، چاپ دوم، قم: انتشارات الزهراء.
  • ابن عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب. (1422 ق). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. محقق: محمد عبدالسلام عبدالشافی بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • ابن‌عاشور، محمدبن طاه.ر (بی‌تا). التحریر والتنویر. بی‌جا: بی‌نا.
  • ابیاری، ابراهیم. (1405 ق). الموسوعه القرآنیه. بی‌جا: مؤسسه سجل العرب.
  • آلوسی، سید محمود. (1415 ق). روح المعانی من تفسیر القرآن العظیم. محقق: علی عبدالباری عطیه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • بانو اصفهانی، سیده نصرت امین. (1361 ش). مخزن العرفان در تفسیر قرآن. تهران: نهضت زنان مسلمان.
  • ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمدبن ابراهیم. (1422 ق). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  • حائری تهرانی، می‌رسید علی. (1377 ش). مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر. تهران: دراالکتب الاسلامیه.
  • حسینی همدانی، سیدمحمدحسین. (1404 ق). انوار درخشان. محقق: محمدباقر بهبودی. تهران: کتابفروشی لطفی.
  • حقی بروسوی، اسماعیل. (بی‌تا). تفسیر روح البیان. بیروت: دارالفکر.
  • خطیب، عبدالکریم. (بی‌تا). التفسیر القرآن للقرآن. بی‌جا: بی‌نا.
  • زمخشری، محمود. (1407 ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. چاپ سوم. بیروت: دارالکتاب العربی.
  • سبزواری نجفی، محمدبن حبیب الله. (1419 ق). ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
  • شوکانی، محمدبن علی. (1414 ق). فتح القدیر. دمشق/ بیروت: دار ابن کثیر/ دارالکلم الطیب.
  • طباطبایی، سید محمدحسین. (1417 ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • طبرسی، فضل بن حسن. (1372 ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
  • ---------------. (1377 ش). تفسیر جوامع الجامع. تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.
  • طبری، ابوجعفرمحمدبن جریر. (1412 ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفه.
  • طوسی، محمدبن حسن. (بی‌تا). التبیان فی نفسیر القرآن. محقق: احمدقصیرعاملی. بیروت: دارإحیاء التراث.
  • طیب، سید عبدالحسین. (1378 ش). أطیب البیان فی تفسیر القرآن. چاپ دوم. تهران: انتشارات اسلام.
  • عاملی، ابراهیم .(1360 ش). تفسیر عاملی. محقق: علی اکبر غفاری. تهران: انتشارات صدوق.
  • عاملی، علی بن حسین. (1413 ق). الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز. محقق: شیخ مالک محمودی. قم: دارالقرآن الکریم.
  • فخررازی، ابوعبدالله محمدبن عمر. (1420 ق). مفاتیح الغیب. چاپ سوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • قرائتی، محسن. (1383 ش). تفسیر نور. چاپ یازدهم. تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
  • کلینی، محمدبن یعقوب. (1407 ق). الکافی، محقق: علی اکبرغفاری/ محمد آخوندی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • مشهدی قمی، محمدبن محمدرضا (1368 ش)، تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب، محقق: حسین درگاهی، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
  • مصباح یزدی، محمدتقی. (1394 ش). قرآن شناسی جلداول (مجموعه کتب آموزشی معارف قرآن). تحقیق و نگارش: محمود رجبی. تصحیح و ویرایش: حمید آریان. چاپ ششم. قم: انتشارات مؤسسه آموزش و پژوهش امام خمینی (ره).
  • مکارم شیرازی، ناصر. (1421 ق). الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم: مدرسه امام علی بن‌ابی طالب.
  • نووی جاوی، محمدبن عمر. (1417 ق). مراح لبید للکشف معنی القرآن المجید. محقق: محمدامین الضاوی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • نیشابوری، نظام الدین حسن بن محمد. (1416 ق). غرائب القرآن و رغائب الفرقان. محقق: شیخ زکریا عمیرات. بیروت: دارالکتب العلمیه.