تحلیل انتقادی انگاره های وهابیت از خُمس با تطبیق بر نصوص قرآن و روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث،جامعه المصطفی العالمیه؛ قم؛ ایران (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن، دانشگاه علوم و معارف قران کریمِ؛ قم؛ ایران

چکیده

خمس یکی از واجبات شرعی است که نقشی مؤثر در رفع نیازهای مالی جامعه و حکومت اسلامی دارد. این خمس بر اساس اعتقاد فقهای شیعه به دو بخش عمده تقسیم می‏‎شود که یک بخش آن سهم سادات فقیر، یتیم و در راه مانده و دیگری سهم امام زمان است. هرچند در مورد خمس، تفاوت‌هایی بین علمای شیعه و سنی وجود دارد اما متأسفانه برخی افراد مغرض، شبهاتی را به این اعتقاد و عمل دینی وارد کرده‌اند. در این تحقیق با کاربست روش توصیفی- تحلیلی انگاره های وهابیت از خُمس با تطبیق بر نصوص قرآن و روایات مورد تحلیل و نقد قرار گرفته و به آن­ها پاسخ داده شده است. یافته ­های تحقیق نشان می­دهد خمس، یکى از فرایض مهم اسلامى که با نزول آیه 41 سوره انفال تشریع شده و همچنین احادیث زیادی که پیامبراکرم(ص) نقل شده که به صحابه فرمان می­داد که از مردم خمس بگیرند و یا در غیر ایام جنگی افرادی که به حضرت مراجعه می کرد، وجوب پرداخت خمس را یادآور می ­شد. این مسئله از سوی فقهای شیعی نیز مورد بررسی و تأیید قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


  • قرآن کریم.
  • ابن ابی شیبه، حافظ عبدالله بن محم. (بی‌تا). مصنف ابن ابی شیبة فی الاحادیث و الآثار (موطأ مالک). بیروت: دارالفکر.
  • ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد. (1415ق). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  • ابن اثیر، ابوالحسن على بن محمد بن محمد بن عبدالکریم. (1385). الکامل فی التاریخ. بیروت: دارصادر.
  • ------------------------------------. (1442). اسدالغابة. تهران: المکتبة الاسلامیة.
  • ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر. (1406ق). المهذب. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  • ابن تیمیة الحرانی الحنبلی الدمشقی. (1406ق). تقی الدین أبو العباس أحمد بن عبد الحلیم بن عبد السلام بن عبد الله بن أبی القاسم بن محمد، منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة القدریة، المحقق: محمد رشاد سالم. عربستان: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة.
  • ابن حنبل، احمد. (بی‌تا). مسند أحمد. بیروت: دار صادر.
  • ابن زکریا، ابو الحسین، احمد بن فارس. (1404ق). معجم مقائیس اللغة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  • ابن سعد، محمد بن سعد. (بی‌تا). طبقات الکبری. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • ابن عساکر، علی بن حسن. (1379ق). تهذیب تاریخ دمشق الکبیر. بیروت: چاپ عبدالقادر بدران.
  • ابن علی، احمد بن الحسین. (بی‌تا). السنن الکبری. بیروت: دارالفکر.
  • ابن قدامه، عبدالله بن احمد. (بی‌تا). المغنی. بیروت: دارالحدیث.
  • ابن هشام، ابومحمد عبدالملک. (بی‌تا). سیرة النبی (ص). بیروت: دارالمعرفة.
  • ابن‌عربی، محمد بن عبدالله. (بی‌تا). احکام القرآن. قاهره: بی‌نا.
  • ابویوسف، یعقوب بن ابراهیم. (1399 ق). الخراج. بیروت: دارالمعرفه.
  • ابی منصور، محمدبن محمود ماتریدی سمرقندی حنفی. (1425ق). تفسیر القرآن العظیم المسمی تأویلات اهل السنة. بیروت: مؤسسة الرسالة.
  • امام خمینی، روح الله. (1409ق). تحریر الوسیلة. قم: دار الکتب العلمیة.
  • آبی، فاضل، حسن بن ابی طالب یوسفی. (1417ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن. (1403ق). الذریعة إلی تصانیف الشیعة. قم: اسماعیلیه.
  • آلوسی، سید محمود. (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • بحرانی، شیخ یوسف. (1410ق). الحدائق الناضرة. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
  • بخاری، محمد بن اسماعیل. (1410ق). صحیح البخاری. بیروت: دار الفکر.
  • بلاذری، احمد. (1398 ق). فتوح البلدان. بیروت: دارالمکتبه العلمیه.
  • بیهقی، أحمد بن الحسین بن علی. (بی‌تا). سنن الکبری. بیروت: دارالفکر.
  • ترمذی، محمد بن عیسی بن سوره. (1403ق). سنن الترمذی. بیروت: دار الفکر.
  • جصاص، احمد بن علی. (1415ق). احکام القرآن. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • حر عاملی، محمد بن حسن. (1414ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
  • حلبی، ابی الصلاح. (1410ق). الکافی فی الفقه. بیروت: مؤسسة فقه الشیعه و الدار الاسلامیه.
  • -----------. (1407ق). نهج الحق وکشف الصدق. قم: دار الهجرة.
  • حلی، حسن بن‌یوسف. (1423ق). المنتهی المطلب. مشهد: مجمع بحوث الاسلامیه.
  • --------------. (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل البیت.
  • رشید رضا، محمد. (بی‌تا). تفسیر القرآن الکریم (المنار). بیروت: دارالفکر.
  • زمخشری، جار اللّه محمود بن عمر. (1385 ق). تفسیر الکشاف. مصر: مصطفی البابی الحلبی.
  • سجستانی، سلیمان بن الاشعث (1410ق). سنن أبی داود. بیروت: دار الفکر.
  • سرخسی، محمدبن احمد. (1403ق). شمس الائمه. استانبول: کتاب المبسوط.
  • سیوری، مقداد بن عبدالله. (بی‌تا). کنز العرفان. تحقیق محمدباقر بهبودی. تهران: المکتبة الرضویة لاحیاء الآثار الجعفریه.
  • شافعی، محمد ادریس. (1412ق). احکام القرآن. بیروت: دارالکتب العلمیة.
  • شریف مرتضی موسوی، علی بن حسین. (1415ق). الانتصار فی انفرادات الإمامیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد عاملی. (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
  • صابونی، محمدعلی. (بی‌تا). تفسیرالایات الاحکام من القرآن. بیروت: دارالکتب العلمیة.
  • صاحب بن عباد، کافی الکفاة، اسماعیل بن عباد. (1414ق). المحیط فی اللغة. بیروت: بی‌نا.
  • طباطبائی، محمدحسین. (1397 ق). المیزان فی تفسیر القرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • طبرسی، ابو علی الفضل بن حسن. (1379 ق). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  • طبری، محمدبن جریر. (بی‌تا). تفسیر طبری. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • طریحی، فخر الدین. (1416ق). مجمع البحرین. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
  • طوسی، محمد بن حسن. (1406ق). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار. بیروت: دارالاضواء.
  • ---------------. (1410ق). تهذیب الاحکام. بیروت: دارالتعارف.
  • طوسی، محمد بن حسن. (1415ق). الخلاف. قم: جامعه المدرسین.
  • ---------------. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. مقدمه شیخ آغابزرگ تهرانی و تحقیق احمد قصیر عاملی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • عسقلانی، ابن حجر. (بی‌تا). فتح الباری. بیروت: دارالمعرفة.
  • فاضل الآبی، الحسن بن أبی طالب الیوسفی. (1417ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • فخر رازی، محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410ق). کتاب العین. قم: نشر هجرت.
  • فیومی، احمد بن محمد مقری. (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: منشورات دار الرضی.
  • قرطبی، ابن رشد. (1415ق). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد. بیروت: دارالفکر.
  • قرطبی، محمد بن احمدالانصاری. (1405ق). الجامع الاحکام القرآن. بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
  • قزوینی، ابی عبدالله محمد بن یزید. (1359 ق). سنن ابن ماجه. تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  • قفاری، ناصر بن عبدالعزیز. (1414ق). أصول مذهب الشیعة الإمامیة الإثنی عشریة - عرض و نقد. بی‌جا: بی‌نا.
  • کاسانی ابوبکر بن مسعود. (1394 ق). بدایع الصنایع. بیروت: دارالکتاب.
  • کلینی، محمد بن یعقوب. (1388 ش). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  • کیا الهراسی، علی بن محمد. (1405ق). احکام القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  • متقی هندی، علی بن حسام الدین. (1409ق). کنز العمال. بیروت: مؤسسة الرسالة.
  • مرتضی عاملی، جعفر. (1419ق). الصحیح من سیرة النبی الاعظم (ص). بیروت: دارالسیره.
  • مفید، محمد بن محمد. (1410ق). المقنعه. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
  • موسوی عاملی، سید محمد علی. (1410ق). مَدارِکُ الأحْکام فی شَرْح شَرایع الإسلام. قم: مؤسسه آل البیت.
  • نجاشی، ابی العباس احمد بن علی. (1416ق). رجال نجاشی. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
  • نجفی، محمد حسین. (1981 م). جواهر الکلام. بیروت: دارالاحیا التراث العربی.
  • نسائی، احمدبن علی. (1401ق). سنن النسائی. استانبول: بی­نا.
  • نیشابوری، حاکم. (1400ق). کنزالاعمال. بیروت: دارالمعرفة.
  • -----------. (بی‌تا). مستدرک علی الصحیحین. بیروت: دار المعرفة.
  • نیشابوری، مسلم بن الحجاج .(بی‌تا). صحیح مسلم. بیروت: دار الفکر.
  • واسطی، زبیدی، حنفی، محب الدین، سید محمد مرتضی حسینی. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.

واقدی، محمد بن عمر. (1409ق). کتاب المغازی. تحقیق: مارسدن جونس. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات